Câu hỏi: Anh trai tôi mất đã được 5 năm, tôi chưa có gia đình. Chị dâu và tôi có phát sinh tình cảm. Ngoài ra, gia đình hai bên biết tôi coi các cháu ruột như con mình nên cũng không có ý phản đối. Theo quy định của pháp luật, tôi có được kết hôn với chị dâu không? Tôi biết đây là điều mà các giá trị đạo đức khó lòng cho phép.
Trả lời:
Khi anh trai của bạn chết, quan hệ hôn nhân giữa anh trai và chị dâu bạn đương nhiên chấm dứt. Anh trai bạn sẽ không còn khả năng tham gia vào quan hệ hôn nhân để hưởng các quyền và thực hiện các nghĩa vụ dân sự hay còn gọi là năng lực pháp luật dân sự. Khoản 3 điều 4 Bộ Luật Dân sự 2005 quy định: Năng lực pháp luật dân sự có từ khi người đó sinh ra và chấm dứt khi người đó chết.
Như vậy, kể từ ngày cơ quan có thẩm quyền cấp giấy chứng tử cho anh trai bạn, chị dâu của bạn đã trở thành người độc thân và có quyền kết hôn với người khác. Nếu bạn và chị dâu của bạn thỏa mãn các quy định về điều kiện kết hôn và không thuộc các trường hợp cấm kết hôn sau đây thì hoàn toàn được phép kết hôn theo quy định của Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000. Lưu ý, mỗi hệ thống pháp luật bao giờ cũng được xây dựng trên một nền tảng đạo đức tương ứng và phù hợp với nền đạo đức đó, không có pháp luật nào tồn tại ngoài mối quan hệ với đạo đức, bởi “đạo đức là gốc của pháp luật”. Trong xã hội văn minh, các chuẩn mực đạo đức đã được hóa thân vào các quy định trong pháp luật. Đạo đức có tác động mạnh mẽ đến việc hình thành các quy định cụ thể trong hệ thống pháp luật cũng như quá trình thực hiện pháp luật. Vì vậy, thực hiện theo đúng các quy định của pháp luật là đã đảm bảo được việc tuân thủ các giá trị đạo đức. Tình huống của bạn khá dị biệt nên cần phải cân nhắc thật kỹ trước khi quyết định.
Điều 9. Điều kiện kết hôn
Nam nữ kết hôn với nhau phải tuân theo các điều kiện sau đây:
1. Nam từ hai mươi tuổi trở lên, nữ từ mười tám tuổi trở lên;
2. Việc kết hôn do nam và nữ tự nguyện quyết định, không bên nào được ép buộc, lừa dối bên nào; không ai được cưỡng ép hoặc cản trở;
3. Việc kết hôn không thuộc một trong các trường hợp cấm kết hôn quy định tại Điều 10 của Luật này.
Điều 10. Việc kết hôn bị cấm trong những trường hợp sau đây:
1. Người đang có vợ hoặc có chồng;
2. Người mất năng lực hành vi dân sự;
3. Giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa những người có họ trong phạm vi ba đời;
4. Giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi; giữa người đã từng là cha, mẹ nuôi với con nuôi, bố chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, bố dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng;
5. Giữa những người cùng giới tính.